Abdullah Gürgün

 

     Eskiden Milas’ta epeyce Musevi vatandaş yaşardı. İzmir’e, İstanbul’a, İsrail’e, değişik ülke ve kentlere taşındılar.

     İzmir’de Namık Kemal Lisesi’nda ortaokul ve Lise birinci sınıfta velim Milas kökenli Musevi Bohur Dayı idi. Babamın ve Niyazi amcamın yakın dostu idi. Yalnız benim değil; İzmir’e okumaya gelen pek çok Bafalı öğrencinin velisi oydu. Çok severdi Bafalılar onu. O da Bafalıları çok severdi.

     Mahinur Halamın en yakın arkadaşlarından biri Sara teyze idi. Babası İlya Dayı da Bafa’nın pazarının kurulduğu cuma günleri elinde bir enginarla halamlara gelirdi. (Neden tek bir enginar, bugün de anlamış değilim). Cuma namazına camiye de giderdi. “Müslüman Musevi” derlerdi. Sara İstanbul’a göçmüş. Bafa’ya bir düğüne ziyarete geldiğinde, çok özlediği ağır düğün yemeklerinden biraz fazla kaçırmış, ne yazık ki rahatsızlanıp vefat etmiş. İlya Dayı ile kardeşi Sami Abi İzmir’e göçmüşler. Züccaciyeci dükkanı açmışlar. Sami Abiyi birkaç kez gördüm, dükkanından alışveriş yaptım. O da ölmüş. Hepsini saygıyla, özlemle anıyorum. Toprakları bol olsun.

     Milaslı Musevi hemşerilerimizden Albert Jean Amateau tüm Türkiye için önemlidir. Ama adını pek çoğumuz bilmeyiz. Ermeni Soykırım yalanlarına karşı mücadele edenler arasında bile bilen azdır. Bilmeyenler için anlatayım.

     Albert Jean Amateau  20 Haziran 1889 tarihinde Muğla’nın Milas kazasında altı çocuklu bir Sefarad Yahudisi ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Albert'in büyükbabası İzmir'de Fransız konsolosu olarak görev yapmıştır. Ataları 1490’larda İspanya’dan göç etmek zorunda kalıp Türkiye’ye yerleşen Sefarad Yahudileridir. İlk öğreniminden sonra İzmir’e gitmiş liseyi orada Amerikan Koleji’nde okumuştur. 1910 yılında 21 yaşındayken ailesi ile birlikte ABD’ye göçmüştür.

     Amateau, 1920'lerin başlarında çalışma hayatında ve devlet kadrolarında daha fazla

Yahudinin yer almasını sağlamak için bir kampanya başlattı. İşitme engelli insanların

sorunları ve sosyal hayat içindeki yerlerinin geliştirilmesi yönünde yoğun çalışmalar

gerçekleştirdi. Amateau, Birinci Dünya Savaşı'nda ABD Ordusunda görev yaptıktan

sonra, 1920 yılında Yahudi İlahiyat Seminerine katıldı ve burada işitme engelli Museviler

cemaatinin ilk hahamlığına atandı. Hayatını bir barış savunucusu olarak geçiren Albert J. Ameteau 1937'de Yahudiler ve Filistinli Araplar arasındaki müzakerelere destek sağladı.1941'de kendi ismiyle anılan Albert J. Amateau Yabancı Dil Servisi’ni kurdu. Pek çok Türk derneğine üye oldu ve son olarak da 1992 yılında 103 yaşındayken Yahudilerin Türkiye’ye (Osmanlı’ya) gelmelerinin 500. yıl anısına Türkiye’nin Amerika’daki Yahudi Dostları adlı derneğin kurulmasına büyük katkı sağladı ve ilk başkanı seçildi. Amateau 9 Şubat 1996 tarihinde 106 yaşında hayata veda etti.

     Milaslı Albert Amateau sözde Ermeni Soykırımı'nın tanınması için Ermeni lobisi tarafından ABD Kongresi'ne getirilen karar tasarılarına kararlılıkla karşı koydu. 1990 yılında Cumhuriyetçi Senatör Robert Dole’un Kongre’ye sunduğu bu yöndeki karar tasarısı Albert J.

Amateau’nun girişimleri neticesinde geri çekilmek zorunda kaldı.

     Anavatanı Türkiye’nin gönülden ve coşkulu bir destekçisi olan Amateau, ABD'de

ikamet ederken Türk odaklı çeşitli sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarını başlattı.

1992 yılında, 103 yaşında iken, Yahudilerin Türkiye’ye gelişlerinin 500. yıldönümü

anısına, ABD’de Türkiye'nin Amerikan Yahudi Dostları Derneği'ni kurarak ilk başkanı oldu ve Derneğin Onursal Başkanı unvanını aldı

     1989 yılında Kaliforniya Eyaleti yetkili noteri tarafından kayıt altına alınarak

tasdiklenen ve doğrudan şahitliğine dayanan yeminli ifadesinde; Ermeniler tarafından

ortaya atılan sözde Ermeni soykırımı iddialarının bir yalan ve iftira kampanyası

olduğunu açıkladı.

     Amateau, 1996 yılında 106 yaşında iken hayata veda etti.

FEYM GRUBUNUN ÇEVİRİLERİ

     Amateau’nun yeminli tanıklık ifadesi benim de üyesi olmaktan onur duyduğum Fanatik Ermeni Yalanları ile Mücadele (FEYM) Grubu üyelerinden Sayın Ferruh Demirmen tarafından Türkçeye kazandırılmıştı. Metin Fransızca, Almanca ve İspanyolaya da çevrildi. Benim de İsveççeye çevirmem gerek. Bu yazının en geniş kitlelere ulaştırılmasında büyük yarar var. İfadenin İngilizce aslını ve Türkçe çevirisinin bağlantısını ekte sunuyorum.

     FEYM Grubu Eski Genel Sekreteri Sayın Orhan Tan yazdığı önsözde şöyle diyor:

     “Sözde Ermeni soykırımına dair sonradan uydurulmuş iddiaların, bedbaht

denemelerle tarihi saptırarak nefret ateşi yakmayı düşünen kötü niyetli amaçları

bulunmaktadır.

     “Bu bağlamda, sözde Ermeni soykırımına dair uydurulmuş hikâyelerle örtbas

edilmeye çalışılan önemli bir gerçeği açıklayarak gerçek tarihe sağladığı paha biçilmez

katkıdan dolayı Sayın Albert Jean AMATEAU’ya çok şey borçluyuz. Kendisinin

dünyamıza ve geleceğimize getirdiği gibi huzur ve ışıklar içinde uyumasını dileriz.

Tarih, uydurulmuş hikâyeler ve gerçek dışı geçmiş olaylarla nefret alevleri

yakmak için uğraşanları telin ederken, gelecek nesiller arasındaki kalıcı barış ve

dosluğa hizmet eden kişileri de her zaman saygı ve övgüyle hatırlayacaktır”.

     Milas’ta Hoca Bedrettin Mahallesi’nde (Yahudi Mahallesi) Uzeyir Zenger dayımın (annemin amca oğlu) evinin karşısındaki Amateau’ların (Amato’ların) evi bugün harap durumda. Her yanı yıkılmış. Bu tarihi ve güzel evin bir an evvel kurtarılması ve mutlaka Türk-Yahudi kültür evi ya da Musevi Müzesi yapılması gerekiyor. Minnet borcumuzdur.

     Milas Belediyesi’nin, Milas Kaymakamlığı’nın ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’mızın tarihimiz, kültürümüz, Türk -Yahudi ve Müslüman – Musevi dostluğu için büyük anlam ifade eden bu evi kurtarmasını diliyorum.

     Değerli hemşerimiz ALBERT JEAN AMATEAU’yu ölümünün 29. Yıldönümünde saygı ve sevgiyle anıyorum.
 

ALBERT JEAN AMATEAU’nun tanıklık ifadesi:

https://docs.google.com/document/d/1CvKzeeHKzcAL1aHi7nOpfaRSsqW9-317/edit?pli=1