Av. Ezgi EFENDİOĞLU

Av. Ezgi EFENDİOĞLU ÇİÇEK / [email protected]

Ticari hayatta en çok karşılaşılan şirket türü olan limited şirketlerde ortakların ne gibi hak ve yükümlülüklere sahip olduğunu, özellikle Yeni Türk Ticaret Kanununu ele alarak siz okuyucularımızla paylaşmaya çalışacağız.

Limited şirket ortaklarının haklarını kişisel haklar ve mali haklar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Buna göre mali hakların en başında ortakların kâr payı hakkı yer alır. Kâr payının ortaklara dağıtılıp dağıtılmayacağına genel kurul karar vermektedir ve kurul bu karar verme yetkisini asla devredemez. Esas sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça kâr payı, esas sermaye payının itibari değerine oranla hesaplanır. Aynı zamanda kâr payı, sadece net dönem kârından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir. Yeni Türk Ticaret Kanununda limited şirketin ortaklarına kâr payı avansı dağıtabileceği hüküm altına alınmıştır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 591. maddesinde “yeni pay alma hakkı”na ilişkin hükümler mevcuttur. Buna göre, şirket sözleşmesinde veya artırma kararında aksi kararlaştırılmamışsa her ortak, esas sermaye payı oranında esas sermayenin artırılmasına katılma hakkına sahiptir. Kanunda rüçhan hakkı olarak düzenlenen bu hak ancak haklı sebeplerin varlığı halinde sınırlandırılabilir veya kaldırılabilir.

Limited şirket ortaklarının kişisel haklarını ise, genel kurula katılma hakkı, yönetim ve temsile katılma hakkı, bilgi alma ve inceleme hakkı, denetleme hakkı, çıkma hakkı, haklı nedenle fesih talep hakkı olarak sıralamak mümkündür.

Her ortak, genel kurul toplantılarına katılma ve oy kullanma hakkına sahiptir. Aynı zamanda alınan kararların iptalini mahkemeden talep edebilir. Ortaklar, sözleşme ile veya genel kurul kararı ile müdür seçilebilirler. Yeni kanun uyarınca müdür olmak bir yükümlülük değil, ortaklara tanınmış bir haktır.

Ortakların tümü, müdürlerden şirketin bütün iş ve işlemleri hakkında bilgi verilmesini talep edebilirler. Ortağın elde ettiği bilgileri şirketin aleyhine kullanması söz konusu ise müdürler, bilgi verilmesini önleme hakkına sahiptir. Böyle bir durumda ortak, kendisine bilgi verilip verilmeyeceği hususunu genel kurula taşıyarak oylamaya sunabilir. Genel kurul sonucunda ortağın bilgi alma talebi haksız yere engellenmiş ise ortak mahkemeye başvurabilir. Bu konuda mahkemenin vereceği karar kesindir.

6102 sayılı yasanın limited şirketler için getirdiği başka bir yenilik, denetleme hakkına ilişkindir. Buna göre, eski kanun döneminde, ortak sayısı yirmiden fazla ise anonim şirketin denetçileri konusundaki hükümlerin limited şirketlere de uygulanacağı; yirmiden az ise müdür olmayan ortakların denetim haklarının bulunduğu düzenlenmiş idi. Ancak 6102 sayılı yasa ile bu ayrım kaldırılmıştır. 6102 sayılı kanunun 635. maddesi uyarınca denetime tabi limited şirketlerin sayısı az olacağından, bunların denetimi bağımsız denetçiler tarafından yerine getirilecektir.

Ortakların çıkma hakkı ise, sözleşmede çıkma nedenleri dışında dahi, haklı bir sebep olması şartıyla, ortaklardan her biri mahkeme kararıyla ortaklıktan çıkmayı talep edebilir. Aynı şekilde haklı bir nedene dayanarak ortaklardan her biri mahkeme kararıyla şirketin feshini isteyebilir.

Limited şirket ortaklarının yükümlülüklerini ise, ek ödeme yükümlülüğü, yan edim yükümlülüğü, haksız alınan kâr paylarını iade yükümlülüğü, rekabet yasağı, ortakların şirkete karşı borçlanma yasağı olarak sıralayabiliriz.

Şirketin maddi açıdan zor durumda olması halinde ortakların şirkete ek ödeme yaparak iyileştirme sağlanmasına ilişkin hüküm şirket sözleşmesine konulabilir. Ortakların şirket sözleşmesine konulan ek ödeme yapılmasına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri birtakım şartlara bağlıdır. Bunlar;

*Şirket esas sermayesi ile kanuni yedek akçeler toplamının şirketin zararını karşılayamaması,

*Şirketin bu ek ödeme olmaksızın işlerin devamlılığını sağlayamaması,

*Şirket sözleşmesinde tanımlanan ve özkaynak ihtiyacı doğuran diğer hallerin gerçekleşmiş olması.

Ortakların bir diğer yükümlülüğü olan yan edim yükümlülüğü ise, şirketin işletme konusunun gerçekleşmesine hizmet edecek yükümlülüklerdir. Bu yükümlülükler, ek ödeme yükümlülüğünde olduğu gibi şirket sözleşmesine konulacak hükümle söz konusu olur. Buna karşılık, ek ödeme yükümlülüğünde olduğu gibi şirkete nakit akışı sağlamaz. Yan edim yükümlülüğü şirketin devamlılığını sağlayacak ayni edimlerden oluşur. Örneğin, şirkete depo yeri sağlanması, taşıma hizmetleri, ham veya işlenmiş gıda ürünleri yan edimlerdir.

Bir diğer yükümlülük, haksız alınan kâr payının iadesi yükümlülüğüdür. Buna göre, haksız yere kâr payı alan ortak veya müdür, almış olduğu bu kazancı iade etmekle yükümlüdür. Rekabet yasağına uyma yükümlülüğü ise, ortakların şirketin çıkarlarını zedeleyecek davranışlardan kaçınmalarıdır.

Son olarak, ortakların şirkete karşı borçlanmaları kural olarak yasaktır. 6102 sayılı kanuna göre ise ortaklar, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiş borçlarını ifa etmedikçe ve şirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiş yıl zararlarını karşılayacak düzeyde olmadıkça şirkete karşı borçlanamaz. Ayrıca bu hükme aykırı olarak ortaklara borç verenler adli para cezasıyla cezalandırılır.