Fikret Çoban

Hayata Dair / Fikret ÇOBAN

Halide Edip Adıvar çok kızınca, birisi olmayacak bir iş yapınca; “Ne olacak, insan!” dermiş.

Yani yanlış yapan insana en büyük hakareti, “Ne olacak insan değil mi!” demekmiş.

Kimbilir, Demokratios’tan beri insan üzerine neler yazıldı da halâ neler yazılmaya devam ediyor?

İnsanın düşünen bir varlık olmasından hareket eden Decarts, “Düşünüyorum öyleyse varım” diye formüle etmişti. Marks da, ‘düşünüyorum o şekilde değiştiririm’ anlamında “Asloloan dünyayı yorumlamak değil, değiştirmektir” açılımı ile insanlığa ve felsefeye hizmet sunmuştu.

Küçük kosmos olarak nitelenen insanın yıkıcı yanından hareket eden Hobbes, “İnsan insanın kurdudur” demiş.

Nietzche ise insan özgürlüğünü doğayla ilişkilendirmiş ve ‘İnsan özgürlüğü’nü “doğadan gelen bir zorunluluk” olarak görmüş.

Demek ki; her ideoloji, din, sanat, politika kendine göre bir insan tanımı geliştirmiş.

İnsanların ırkları üzerinden yola çıkan Hitler, kendi ırkının “üstün ırk” olduğu sonucuna vardı. Ortaya, dünyayı mahveden faşist bir ideoloji çıktı. Gücü ve aklı sayesinde hükmeden, zarar veren, öldüren, birbirine düşman olabilen varlık olarak “düşünen insan”.

Diğer taraftan insan insanın dostudur, doğayla-insanı barışık gören, sadece kendisi için değil başkaları için de özgürlük isteyen bir varlık olarak “düşünen insan”.

Hepsi de tarih içinde gerçekliğini sürdürüyor. Tabii ki hangisi daha insan, daha doğayla barışık onun ayrımına varmak da yine “düşünen insan”a kalıyor.

İnsan sormadan edemiyor, Kötü olan ne, insan mı? Yoksa insanı kötülüğe iten, kötülük üreten dışsal saldırılar, belli merkezler mi var?

Acaba insan düşünme gayreti içine girse, fikir üretse, kötülük bu kadar kolay tutunabilir mi? Düşünme gayretinin ilk koşulu özgürlüktür. Böyle gayret içinde olmak da sanıldığı kadar kolay bir iş değildir.

Sartre’nin sözüyle söylersek: “Özgürlük insanın sırtında taşıdığı bir yüktür, o yükü taşıdığın oranda özgürsün.”

Hadi bakalım bu yükü birlikte taşıyalım!

 

*                      *                      *

 

Robotlaşan İnsan!

Hareketli bir bina... Üç adet yürüyen merdiven. En soldaki yukarıdan aşağıya iniyor, diğer iki merdiven ise yukarı çıkmak için kullanılıyor.

İki kişi geliyor ilk yürüyen merdivenden çıkmaya başlıyor, arkadan gelen üç kişi de arkalarından, derken gelen yedi-sekiz kişi de arkalarından takip ediyor. Yukarı çıkan bu merdiven insan doluyor, yanındaki yürüyen merdivense boş, kimse ona binmemiş!

Demek ki insan da önündekini takip ediyor, düşünmüyor, bakmıyor, görmüyor ...

Ama o da ne, sallana sallana gelen biri boş merdivene biniyor … (Galiba marjinal bu!)

O bir kişi, insanlığın onurunu kurtarıyor ...

 

Demlenmiş sözler ...

İnsanı delik deşik eden sessizlikler var, geceyi bölen çığlıklardan daha beter.                                  Emrah Serbes