Konuk Yazar...

Gülten ÜNAL - Uzman Klinik Psikolog www.terapiadanismanlik.com

Aile, bireyin yaşamında ilk, en yakın ve en uzun süreli sosyal etkileşim yapısı olması bakımından oldukça önemlidir. Anne-baba tutumu olarak adlandırılan anne, baba ve çocuk arasındaki etkileşim çocuğun kişiliğinin oluşumunda, karakterinin biçimlenmesinde başroldedir. Çocuğun, aile üyeleriyle olan ilişkileri, onun diğer bireylere, nesnelere ve tüm yaşama karşı aldığı tavırların, benimsediği tutum ve davranışların temelini oluşturmaktadır. Dünyaca ünlü psikanalist kuramcısı Freud, çocuğun yetiştiği aile ortamının ne kadar sağlıklı olursa çocuğun kişiliğinin de bir o kadar dengeli ve uyumlu olacağını savunmuştur.

Elbette her anne-baba bilerek ya da bilmeyerek çocukları üzerinde olumlu ya da olumsuz etki bırakacak çeşitli tutumlar sergilemektedir. Çocuklar kimi ailelerde el üstünde tutulurken, kimi ailelerde göz ardı edilmekte, kimi ailelerde çok sevilmekte ya da kimi ailelerde ise baskı görmektedir. Şüphesiz ki bu tutumlar çocukların kişilikleri ve sosyal gelişimleri üzerinde kalıcı etkiler bırakmaktadır. En sık karşılaşılan ebeveyn tutumları aşırı koruyucu tutum, aşırı baskıcı ve otoriter tutum, tutarsız tutum, aşırı hoşgörülü ve serbest tutum, ilgisiz ve duyarsız tutum ile demokratik tutumdur. İlk beş tutum olumsuz ebeveyn tutumları arasında kabul edilir ve bu tutumlar ile çocuklarda görülen psikopatolojler arasında ilişki olduğunu gösteren birçok araştırma bulgusu mevcuttur. Unutmamak gerekir ki, yetersiz ebeveynlik çocukta görülen psikolojik problemler için önemli bir risk faktörüdür.

Ebeveynlerin çocuk tarafından destekleyici, yetkili ve güvenilir olarak algılandığı, çocuğun psiko-sosyal gelişimini destekleyen model demokratik tutumdur. Bu tutum sevgi ve eğitim olmak üzere iki temele dayanmaktadır. Olumsuz ebeveyn tutumlarında sevgi ya çok fazla ya da çok az olmaktayken, eğitim de ya çok sıkı ya da çok gevşek olmaktaydı. Bu modelde sevgi ve eğitim dengeli bir temelde çocuğa sunulmaktadır. Destekleyici, yetkili ve güvenilir ebeveynler çocuklarının bir birey olduğunu kabul edip, bağımsız hareket etmelerini desteklerler ancak belirlemiş oldukları kurallara, sınırlara ve prensiplere sadık kalırlar. Aile içi iletişim kanalları açıktır. Hem ebeveyn hem de çocuk görüş ve isteklerini açık bir şekilde ifade edebilir. Ailede kurallar mantıklı açıklamaları yapılarak hep birlikte alınır. Böyle sağlıklı bir ortamda çocuk kendi başına karar alabilmeyi ve kararlarının sorumluluklarını üstlenebilmeyi öğrenir. Bu çocuklar sosyal gelişim açısından yeterli, özgüveni yüksek ve iş birliğine yatkın tutumlar geliştirerek büyürler.

Destekleyici, Yetkili ve Güvenilir Anne-Baba Olmak için Tavsiyeler

·Çocuğunuzu koşulsuz olarak sevin, “Böyle yaparsan senin annen/baban olmayacağım” gibi cümlelerden kaçının.

·Çocuğunuzla geçireceğiniz zamanın, ebeveyn ve çocuk arasındaki duygusal bağı besleyen ve iki tarafında keyif aldığı bir süreç olmasına dikkat edin.

·Çocuğunuzu dinleyin. Unutmayın ki siz ne kadar çok dinlerseniz çocuğunuz da o kadar çok şey anlatacaktır. Duygu ve düşüncelerini korkmadan ifade etmesini sağlayın. Anlattıklarına saygı gösterin, alay etmekten, yargılamaktan ve eleştirmekten kaçının.

·Çocuğunuz size bir soru sorduğunda, konu ne olursa olsun onun yaşına ve gelişim düzeyine uygun basit ve güvenilir bir cevap verin.

·Çocuğunuz için söylediklerinizden çok, yaptıklarınız anlam taşır. Örneğin, sigara içmeye devam ederken istediğiniz kadar sigara içmenin kötü bir alışkanlık olduğunu anlatın, çocuk için söylediklerinizin bir önemi kalmayacaktır.

·Çocuklarınızın tüm işlerini onların yerine üstlenmeyin. Yaşlarına uygun işleri yapmasını sağlayarak sorumluluk bilincini kazandırmaya çalışın.

·Çocuklarınızın sorunlarını dinleyin ve onlara hazır bir çözüm sunmak yerine çözümü birlikte bulmaya çalışın.

·Çocuklarınızın her istediğini yapmak onları iyi yetiştirmek anlamına gelmemektedir. Gerekli durumlarda ‘hayır’ diyebilmelisiniz. Her istediği yapılan çocuğun bencil, her şeyine hayır denilen çocuğun inatçı olduğunu unutmamalısınız.

·Mükemmel olmaya çalışmayın. Anne – baba olarak elinizden gelenin en iyisini yapmaya gayret edin. Ancak kusurlarınız olabileceğini, zaman zaman hatalar yapabileceğinizi de kabul edin. Çocuğunuzun mükemmel bir anne – babaya değil, onu seven, koruyan ve kabul eden anne ve babaya ihtiyacı vardır. Ayrıca herkesin hata yapabileceğini ve hataları hoş görebilmeyi bilmek ve bu hataları birer öğrenme fırsatı olarak değerlendirebileceğini anlamak, çocuğunuza verebileceğiniz iyi bir yaşam dersi olacaktır.

Destekleyici, yetkili ve güvenilir bir ebeveyn olma yolunda gayretinizin bol olacağı bir hafta diliyorum.