Prof. Dr. Kemal Kocabaş

            Türkiye’nin  gündemi çok hızlı değişiyor. Sağlığın özelleştirilmesinin sonucu olarak ortaya çıkan kirlenme vicdanlarımızı sızlattı. “Yenidoğan Çetesi”  olarak adlandırılan bir yapının varlığı  ve kaybedilen bebekler, sağlık bürokrasisinin duyarsızlığı, hantallığı ile sarsıldık. Daha sonra kamuda Siyasal İslamcı bir örgütlenme ile Türkiye’de darbe girişiminde bulunan Fettullah Gülen’in ABD’de ölümü, Devlet Bahçeli’nin  Kürt sorununun çözümüne yönelik  tüm siyaset kurumunu etkilemesi beklenen umulmadık, enteresan  açıklamalarıyla   gündem  yine değişti.  Bugün de bu yazıyı yazarken Ankara’da TUSAŞ’a yapılan terör saldırısıyla  da irkildik…  Tüm bu yoğun  gündem geçişlerinin  yanında 19-20 Ekim 2024 tarihlerinde Hasanoğlan’da ve CHP Genel Merkezinde  gerçekleşen, bizim de katıldığımız “Eğitim Zirvesi”  yapıldı.  Yoğun ülke gündeminde basında çok fazla yer almayan, umut veren bu zirvenin mimarı CHP’nin eğitimden sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Suat Özçağdaş ve çalışma arkadaşlarına teşekkür etmeyi görev sayıyorum.    

AÇILIŞ KONUŞMALARI

            Zirvenin ilk günü  Hasanoğlan Köy Enstitüsü yerleşkesinde  gerçekleşti. 19 Ekim Cumartesi günü çok soğuk bir Hasanoğlan gününde kurulan büyük bir çadırda açılış töreni yapıldı. Suat Özçağdaş  yaklaşık 220  eğitimci akademisyen, eğitim STK’larının ve sendikalarının  temsilcisi ile CHP’nin il eğitim sekreterlerinin katıldığı açılış konuşmasında   bu zirveyi neden yaptıklarını, neyi hedeflediklerini açık ve net bir şekilde ortaya koydu. CHP’nin  iktidara geldiğinde yapacağı eğitim reformuna yönelik çalışmaları, bu kez daha kararlı ve sistematik yöntemle gerçekleştirmek istediklerini ortaya koydu.  Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş konuşmasında  ilkokul öğretmeninin Köy Enstitülü olduğunu ifade ederek Hasanoğlan Köy Enstitüsü Yerleşkesini restore etmek için 2020 yılında Milli Eğitim Bakanlığından izin aldıklarını, ancak kısa bir süre sonra bakanlığın bu izni iptal ettiğine yönelik açıklamalarda bulundu. Ankara Büyükşehir Belediyesi olarak okulların temizliğini yapmalarının nasıl engellendiğini anlattı. Açılışta son konuşmacı CHP Genel Başkanı Özgür Özel’di. Özel Köy Enstitüsü vurgusu yaparak yaptığı konuşmada çok net açıklamalarda bulundu: “İktidara geldiğimizin ikinci günü ÇEDES projesini iptal edeceğiz,  büyük eşitsizlik yaratan ve oranı yüzde yirmiye ulaşan özel okulların çoğalmasına, yani eğitimin piyasalaşmasına  son vereceğiz, eğitimdeki  dinselleştirmeyi durduracağız, liyakatı temel alacağız, ücretli-sözleşmeli öğretmen uygulamasına son vereceğiz, öğretmenlik meslek yasasını eğitim  bileşenlerinin görüşlerini alarak yeniden yazacağız, eğitimdeki niteliği arttıracağız”. Bu ifadeler  23 yıllık AKP iktidarlarının eğitimde yarattığı tahribatı  onarmak  adına toplumun çok net ifadelerle, kararlılıkla  duymak istediği  sözlerdi. Açılış sonrası yine başka bir çadırda parasız yatılı okullarda yaşadığımız  gibi hep birlikte yenilen öğle yemeği vardı.

            Öğleden sonra 21 çalışma grubu için çadırlar kurulmuştu. Her çadıra  büyük bir değerbilirlikle Köy Enstitülerinin kurucuları, enstitü müdürlerinin, enstitülü  yazarlar ve akademisyenlerin adları verilmişti. Havanın soğuk olması nedeniyle çalışma gruplarının toplantıları iki oturumla kapalı bina içinde yapıldı. İlk gün toplantıda pek çok arkadaşımızla karşılaştık, dostça kucaklaşmalar yaşandı.  Grupların toplantısı sonrası Derince CHP İlçe başkanı Taşkın Çağatay Yemin’in Cilavuz Köy Enstitülü dedesine ithaf ettiği “Son Enstitülüler”  adlı  belgesel gösterimi katılımcılar tarafından ilgiyle izlendi. Belgesel sonrası  Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği (YKKED)  Bursa Şubemizin Hasan Ali Yücel Mandolin Orkestrası tüm izleyicilerin beğenisini kazanan  bir konser verdi. Mandolin; Köy Enstitüleri ve Cumhuriyetin simgesiydi. Konser ve belgesel Hasanoğlan’daki etkinliğe çok yakışmıştı.  Çok soğuk bir ortamda, 1940’lardaki Köy Enstitülerindeki yemek menüsüyle  akşam yemeği yenildi.

NEDEN HASANOĞLAN

            Hasanoğlan,  Cumhuriyetin en kıymetli eseri kabul edilen 21 Köy Enstitüsünden Ankara yakınlarında vücut bulan enstitünün kurulduğu bir yer.  Konuşmalarda CHP’nin, Cumhuriyet vurgusunu  ağırlıkla yapmak ve Cumhuriyetin kuruluş ayarlarına dönmek  adına eğitim zirvesininin Hasanoğlan’da yapılmasına karar verildiği  özellikle dile getirildi. Etkinliğin Hasanoğlan’da gerçekleştirmenin simgesel   bir yanı vardı...  Hasanoğlan Köy Enstitüsü-Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsünün kurulduğu yeri müdür Hürrem Arman: “ Hasanoğlan köyü Ankara’ya 32 kilometre uzaklıkta tren hattına yakın, İdris Dağı eteğine sığınmış, daracık, eğri-büğrü yolları, birbiri içine girmiş evleriyle tipik bir Anadolu köyü idi” sözleriyle aktarır (1). 1940’lı yıllar savaş yıllarıydı. Nazilerin Balkanlar’a doğru ilerleyişi nedeniyle güvenlik tedbiri olarak Trakya boşaltılır.  9 Nisan 1941 tarihinde İsmail Hakkı Tonguç Kepirtepe Köy Enstitüsü Müdürü Nejat İdil’e yazdığı mektupta: “ Sizin enstitünün talebesi  ile mühim eşyasını Ankara civarında bir köyde yeni açılacak Köy Enstitüsüne nakletmeye karar verdik… Bu köyde şimdilik üç dershaneli bir okul binası vardır. İçecek, kullanılacak suyu boldur. Arazi sulak yerdedir. Çadırları kuracağız… Köy, Kayseri  yolu üzerinde ve tren hattı üstündedir. Lalahan İstasyonu ile Küçükyozgat arasında Hasanoğlan adlı bir köy” sözleriyle bilgilendirir (2).  Hasanoğlan Köy Enstitüsünün temelini 10 Temmuz 1941 tarihinde 266 Kepirtepe Köy Enstitülü öğrenciler tarafından atılır. Tonguç Kepir’li öğrencileri temel atma töreninde:  “Dünya bu durumda iken sizler en insanca bir savaşın kahramanlarısınız” ifadeleriyle selamlar. 1943 yılının Haziran ayında çıkan yönetmelikle aynı yerleşkede Yüksek Köy Enstitüsü ve  10 Ocak 1944'te ise köy sağlık memuru yetiştirmeye yönelik Sağlık Kolu açılır. Hasanoğlan Köy Enstitüsü ülkeye gelen yabancı konukların ilk ziyaret ettiği, İyonya’dan sonra Anadolu’da ilk amfi tiyatronun yapıldığı bir eğitim kurumu olmuştur.

EĞİTİM ZİRVESİNİN İKİNCİ GÜN ÇALIŞMALARI

            Eğitim Zirvesinin ikinci gün çalışmaları 20 Ekim 2024 Pazar günü Söğütözü’ndeki CHP Genel Merkezinde saat 10.00’da başladı.  Toplantı başlamadan Sayın Ekrem İmamoğlu ve Suat Özçağdaş’ın  bir sürprizi ile karşılaştık. 2022 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi için hazırladığımız, editörlüğünü  yaptığım “Köy Enstitüleri” kitabı katılımcılara dağıtıldı. Çok mutlu olmuştum. Yapılan davet üzerine sahnede arkadaşlarıma kısa bir sürede kitabın hazırlanma  öyküsünü aktardım. 19 Ekim 2024’te  Hasanoğlan’da yapılan toplantıda katılımcılar: “Yükseköğretim ve Yurtdışı Eğitim, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme, Mesleki ve Teknik Eğitim, Yerel Yönetimler, Yenilik ve Eğitim Teknolojileri, Eğitim Mekanları, Hayat Boyu Öğrenme, Hukuk, Teftiş ve İç Denetim, Okul Aile Birliği, Ölçme-Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri, Özel Eğitim ve Rehberlik, Kapsayıcı Eğitim, Okul Öncesi Eğitim, Temel Eğitim, Ortaöğretim, Özel Öğretim Kurumları, Din Öğretimi, Köy Enstitüleri” şeklinde adlandırılan çalışma gruplarında yaklaşık dört saat süren çalışmalar yapmışlardı. Öğretmen yetiştirme çalışma grubunda eşim ve ben görüşlerimizi arkadaşlarla paylaşma olanağı bulduk.  Hasanoğlan’da yapılan çalışma grupları toplantısının ilk sonuçları grupların koordinatörleri tarafından sırayla katılımcılara sunuldu. Yaklaşık dört saat süren  toplantı sonunda Sayın Suat Özçağdaş  söz alarak katılımcılara  teşekkür etti ve Ocak ayına kadar bu ilk çıktıların yapılacak zoom toplantılarla ayrıntılı raporlara dönüştürülmesini rica etti.

SONUÇ

            Ülke gündeminin yoğunluğu nedeniyle  basında yeterince yer almayan Eğitim Zirvesini kamuoyuyla paylaşmayı görev saydım.  Zirvenin sonuç bildirgesinde “Partimiz, AKP’nin itaatkar ve kanaatkar nesil yetiştirme projesine karşın, fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller yetiştirme hedefiyle hareket etmeye devam edecektir. Hedefimiz, 21. Yüzyıl becerileriyle donatılmış, çağdaş Cumhuriyet yurttaşları yetiştirmek olacaktır” denildi. CHP, ilk kez “Köy Enstitüleri ve Cumhuriyet Eğitim Devrimi” vurgusunu yüksek sesle  yapıyordu.  Ayrıca Genel Başkan düzeyinde  Cumhuriyetin İkinci Yüzyılında eğitimdeki sınıfsal eşitsizlikleri aşmak için eğitimdeki piyasalaşmaya ve laik, demokratik, bilimsel eğitim vurgusuyla eğitimin dinselleştirilmesine karşı  ilk kez net, kararlı  bir duruş sergiliyordu. Yirmi yıl boyunca kurucu genel başkanlığını yaptığım YKKED imecesinin hedefleriyle örtüşen bu çalışmaların içinde olmak  boynumuzun borcuydu. YKKED ailesinin de katıldığı bu eğitim zirvesi çalışmalarının ülkemizin aydınlık geleceğini kurgulayan bir eğitim reformuna dönüşmesi en büyük dileğimdir. Bu zirvenin gerçekleşmesine emek veren CHP emekçilerini selamlıyorum.  

KAYNAK:

1. Kocabaş. Kemal.(2013). Hasanoğlan Köy Enstitüsü 70 Yaşında, YKKED Yayınları, İZMİR
2. Tonguç. İsmail Hakkı. (1976). Mektuplarla Köy Enstitüsü Yılları, Güldikeni Yayınları, ANKARA